ضروری است که شرکت‌ها برای بقا و رشد خود باوجود واقعیتی که نمی‌توان آن را انکار کرد یعنی همه‌گیری کووید۱۹ فعالیت‌های خود را گسترش دهند. همه‌گیری کووید۱۹ با سرعت قابل‌توجهی در چشم‌انداز پیشین نوآوری و تغییرات دیجیتالی که تصور می‌شد در اقتصاد جهان رخ دهد اخلال ایجاد کرد. نوآوری روزنه‌ای است که پس از تغییرات کنونی همچنان آن چشم‌انداز توسعه اقتصادی را در برابر چشمان ما نگاه می‌دارد. نوآوری در اینجا به معنی نوآوری در عین آگاهی از عواملی که بر پذیرش فناوری‌های نوظهور تأثیر می‌گذارد مانند زمان، بحران‌ها و آمادگی بازار است.

وضعیت نوآوری در دوران کرونا

ما در روزگاری زندگی می‌کنیم که نقطه عطفی در تاریخ است. همه‌گیری کووید۱۹ بزرگ‌ترین بحران جهان پس از جنگ جهانی دوم است و امروز در سال ۲۰۲۱ ما هنوز درون بحران هستیم و سویه‌های جدید ویروس یکی‌یکی خود را نمایان می‌کنند. با وجود واکسیناسیون گسترده جهش‌های آفریقای جنوبی، ویتنامی و اروپایی این ویروس، ما را در بحران باقی نگاه داشته است، به‌هرحال در این موقعیت بازنگری در چشم‌اندازهای پیشین اهمیت دارد. به نظر می‌رسد که چشم‌انداز نوآوری و نقش آن در اقتصاد نسبت به چشم‌اندازی که درگذشته به آن باور داشتیم تغییر کرده است. در چنین شرایطی ضرورت دارد برای نوآوری در جهان پس از عبور نهایی از چالش همه‌گیری، چشم‌اندازی جدید تصور کنیم.

ما هرروز از مزایای فناوری بهره‌مند می‌شویم، مزایای متعددی از تلفن هوشمند تا فضای ابری از داروهای پیشرفته تا داروهای شخصی‌سازی‌شده، از بینایی کامپیوتر تا پردازش زبان طبیعی و از اتوماسیون صنعتی تا انرژی‌های تجدید پذیر، همه بخشی از نوآوری فناورانه است که در زندگی روزمره با آن روبرو می‌شویم. هر یک از این حوزه‌ها بر دوش نسل‌های قبلی قرار دارد و حلقه‌ای از بازخورد مثبت را در نوآوری ایجاد می‌کند که در کل منجر به بهبود جامعه می‌شود.

نوآوری در شرایط کووید۱۹

علیرغم فشارهای اجتماعی و اقتصادی ناشی از همه‌گیری، سه روند واضح پدید آمده است: تسریع، آزمایش اجباری و تغییر در پیش‌فرض‌ها.

تسریع

بسیاری از مواردی که قبلاً می‌دانستیم به‌سرعت در حال تغییر هستند، در شرایط کویید۱۹ شتاب گرفته‌اند. به‌عنوان‌مثال، استفاده از تجارت الکترونیکی در اولین دوره قرنطینه، در ابتدای سال ۲۰۲۰ به بالاترین سطح خود یعنی ۶۰٪ از جمعیت انگلیس رسید.

آزمایش اجباری

یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجادکنندة سرعت در این تغییرات، آزمایش اجباری است. مدتی است نوآوری‌هایی از جمله پزشکی از راه دور یا (علم) حقوق از راه دور را می‌شنویم، اما هرگز انگیزه‌ای برای اجرای چنین تغییرات قابل‌توجهی وجود نداشته است. تعطیلی نسبی اقتصاد و جلوگیری از خروج افراد از خانه‌هایشان در طول سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به این معنی بود که آزمایش با استفاده از مکانیسم‌های جدید ارائه خدمات نه‌تنها مطلوب بلکه برای دسترسی به خدمات اساسی ضروری است. این امر در مورد کار از راه دور نیز صدق می‌کند، بسیاری از سازمان‌های مبتنی بر خدمات طی چند هفته پس از اولین دوره قرنطینه، کل عملیات خود را به دورکاری تغییر داده‌اند.

تغییر در پیش‌فرض

یک نتیجة جالب ‌توجه این تغییرات سریع این است که همه‌گیری باعث تغییر سرعت در پیش‌فرض‌ها نیز شده است. در ابتدای سال ۲۰۲۰، تقریباً ۹۰٪ از جمعیت بزرگسال انگلستان آنلاین بودند، اما این میزان شامل فقط ۵۰٪ از افراد بالای ۷۵ سال و فقط ۷۰٪ از افراد شاغل بود.

پیامد تغییر پیش‌فرض‌ها در خدمات دیجیتالی و اینترنت، به این معنی است که دولت و سازمان‌های خصوصی باید به فکر خدمت‌رسانی به افرادی باشند که از این اشکال جدید خدمت‌رسانی استفاده نمی‌کنند.

کسب‌وکارها پس از کووید۱۹ چگونه باید به نوآوری بپردازند؟

«خطرناک‌ترین مسئله در زمان بحران، خود بحران نیست بلکه اقدام بر اساس منطق‌های پیشین است.» (پیتر دراکر)

گاهی نوآوری تنها به معنی زمان‌بندی مناسب است. نوآوری موفق به معنی درک زمان بلوغ و رشد فناوری است و فهمیدن اینکه چگونه یک اکوسیستم حول محور فرصت‌های بازار فناوری شکل می‌گیرد.

به نظر می‌رسد اتفاق‌های سال ۲۰۲۰ طی چند ماه کوتاه ده‌ها تغییر را به ما تحمیل کرده است. تغییراتی مانند تغییر گسترده در تجارت الکترونیکی برای مدتی آشکار و اجتناب‌ناپذیر بوده است و همه‌گیری کرونا به‌عنوان شتاب‌دهنده در آن عمل می‌کند. تغییرات دیگر، مانند «دورکاری» کارکنان در اقتصاد خدمات، ناخوشایندتر بوده و دارای اثرات بالقوه گسترده‌ای است، از یک‌طرف از نظر انعطاف‌پذیری نیروی کار مثبت است و از طرف دیگر از حیث نابرابری بین افرادی که می‌توانند دورکاری کنند و آن‌هایی که با توجه به شغلشان قادر به این کار نیستند، منفی است.

الگوهای نوآوری در شرایط ظهور کووید۱۹

در سال ۲۰۲۱ هستیم و اقتصاد هنوز به‌طور کامل از این بیماری همه‌گیر رهایی پیدا نکرده است، بنابراین خیلی زود است که بگوییم چگونه طیف گسترده‌ای از شوک‌ها، تغییرات و نتایج به‌دست‌آمده است. با این‌حال، آنچه می‌دانیم این است که فناوری‌های جدید نقش مهمی در نحوة فعالیت‌های مردم، مشاغل و اقتصاد دارند و عصر خودکارسازی با استفاده از هوش ماشین شروع شده است.

با بررسی اطلاعات دوازده‌ماهة این بیماری همه‌گیر جهانی، تعدادی از تغییرات کاملاً خاص که در رابطه با کووید۱۹ پدید آمده است را بررسی می‌کنیم:

• فاصله اجتماعی تا زمانی نامشخص همچنان با ماست. حتی باوجود تلاش دولت‌ها برای جلوگیری از گسترش و کاهش خطرات بیماری و با وجود واکسن‌های مؤثر، حفظ فاصلة اجتماعی به‌عنوان یک استاندارد در آینده باقی خواهد ماند.
• تغییرات اجتماعی اجباری در جوامع ممکن است منجر به تغییرات پایدار شود. مراقبت از راه دور برای افراد مسن یا اعضای آسیب‌پذیر و پرخطر اولویت جدید خانواده‌ها خواهد بود. جوامعی که برای مدت طولانی مجبور به پوشیدن و استفاده از تجهیزات حفاظتی هستند ممکن است درنهایت آن‌ها را در صنعت مد به کار برند.
• ماهیت کار و مشارکت کار به‌طور اساسی تغییر می‌کند. فاصله اجتماعی اعمال‌شده روی نیروی کار به این معنی است که ساختار انسانی مشاغل با کار از راه دور گره می‌خورد. ازآنجاکه هزینة ثابت برای نگهداری کارمندان به‌طور محسوسی کاهش می‌یابد کاهش اختلاف هزینة کارگران محلی و برون‌مرزی منجر به افزایش ایجاد کارخانه‌ها داخل همان کشور می‌شود (به‌ویژه برای شغل‌های سنگین فنی). با رواج بیشتر کار از راه دور، با جابجایی نیروی کار و استقبال کارگران یقه‌سفید شهری داخل شهر از اقامت در روستا، تقاضا برای فضای دفاتر شهری و حمل‌ونقل عمومی کم می‌شود.

چشم انداز اقتصاد و نوآوری پس از همه گیری کووید۱۹

• ایجاد اختلال در زنجیره‌های تأمین جهانی، قرنطینه‌های پیاپی و قوانین فاصله اجتماعی، نحوة انجام عملیات کسب‌وکاری را نیازمند تغییر کرده است. مشاغل کوچک و متوسط، سریع‌تر از هر زمان دیگری برای حضور دیجیتالی و ارائه خدمات خود از طریق تجارت الکترونیکی آنلاین پیش می‌روند. فرصت‌هایی ایجاد می‌شود تا تولید به خانه نزدیک شود.
• گروه‌های جدیدی در دسته‌بندی محصولات و خدمات برای جلب رضایت مشتریان کسب‌وکارها ایجاد می‌شوند. با رشد دسته‌های جدید، فضاهای خالی ظهور می‌کنند و فرصت‌هایی را برای کسب‌وکارها فراهم می‌کنند.
• دولت‌ها و نهادهای نظارتی با قوانین و مقررات جدید همه‌گیری را کنترل می‌کنند. فرصت‌هایی برای کمک به مشاغل موجود در راستای درک قوانین جدید به وجود خواهد آمد. بیمه به‌طور بالقوه برای سیاست‌هایی که حامی کووید۱۹ هستند بسیار پیچیده خواهد شد. فرصت‌هایی برای کمک به مشاغل و افراد در استخراج مسئولیت و جبران هزینه از بیمه‌نامه‌های موجود خود و یا حتی ارائه بیمه‌نامه‌های خاص کووید۱۹ به وجود خواهد آمد. این امر به‌ویژه برای مشاغلی که دارای نیروی کاری هستند که سفر برون‌مرزی انجام می‌دهد بسیار مهم می‌شود.
• فضای زیادی برای پاسخگویی به این تغییرات وجود دارد و ظهور فناوری‌های جدید فرصت‌های هیجان‌انگیز متنوعی را برای مبتکران، چه در داخل و چه در خارج از شرکت‌ها ایجاد می‌کند.

چارچوبی برای نوآوری پس از کووید۱۹

نوآوری فناوری در کل اقتصاد در زمینه‌ها و شرایط مختلف به‌طور مداوم اتفاق می‌افتد. به‌جای نگاه کردن به‌کل فضا بدون تمرکز، منطقی است که انتخاب کنیم که به کدام بخش از فضای نوآوری در فناوری علاقه‌مند هستیم؛ زیرا در این بخش‌ها شانس بیشتری برای ایجاد تغییر خواهیم داشت از این رو کارآفرینی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی احتمال موفقیت بیشتری نسبت به سرمایه‌گذاری غیرمتمرکز خواهد داشت. ما در سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی آگاه نیز با توجه به تغییرات نوآوری در جهان بر روی یک حوزه خاص یعنی نوآوری در بازارهای سرمایه متمرکز شده‌ایم.

از کجا به کجا؟

درحالی‌که جامعه به چالش‌های خاص همه‌گیری پاسخ می‌دهد، شرکت‌ها باید به فکر نوآوری باشند؛ اما نباید دیدگاه استراتژیکی که به آن‌ها کمک می‌کند بفهمند کدام فناوری‌ها و مدل‌های تجاری چه زمانی مفید هستند را فراموش کنند.

برخی از سؤالاتی که رهبران نوآوری کسب‌وکار با آن روبرو می‌شوند:

• مرحله بعدی نوآوری چگونه خواهد بود و شرکت‌ها چگونه می‌توانند از رویکرد نوآوری استفاده کنند که به آن‌ها برای پیشرفتی پایدار در شرایط جدید کمک کند؟
• چه درسی می‌توان از نوآوری در شرایط عادی گرفت که به تصمیم‌گیری در شرایط همه‌گیری کووید۱۹ کمک کند؟
• آیا می‌توان فرصت‌هایی جدید را برای مقابله با چالش‌های خاص همه‌گیری، شناسایی کرد؟ آیا می‌توانیم از فناوری‌های جدید در این فرصت‌ها استفاده کنیم؟
• سازمان‌ها برای اجرای فرایندها، امکان کار هوشمندانه و مولد در این شرایط چه فرصت‌هایی را می‌توانند در داخل شرکت پیدا کنند؟

در انتها باید تاکید کنیم که گذر موفقیت‌آمیز از این شرایط مستلزم درک اصول اساسی نوآوری و درس گرفتن از نوآوری‌های گذشته است. توجه به فناوری‌های جدید و پاسخ دادن به سوالاتی که مطرح شد برای نوآوری‌های مناسب امروز اهمیت دارد و راهگشا خواهد بود. هر نوآوری در زمانی مشخص فراگیر شده و اثرگذار می‌شود، توجه به شرایط امروز جهان و ارائه راه‌حل‌های نوآورانه‌ای که همینک پتانسیل فراگیری داشته باشند و به نیاز ناشناخته اکثریت مردم پاسخ دهند به ایجاد کارآفرینی و نوآوری پیشرو منجر می‌شود.